Pedijatrijski cerebrovaskularni inzult (PCI) često dovodi do doživotnog motoričkog, kognitivnog ili senzornog deficita kod dece. Zabrinjavajući je podatak da je ukupan broj dece sa moždanim udarom, globalno tj. u celom svetu porastao za oko 35% od 1990. do 2013. god.

Podela

Najzastupljenija podela PCI, je prema vremenu nastanka, na perinatalni (≤28 dana života novorođenčeta) i moždani udar u detinjstvu (od 29. dana do 18. godine života). Druga, zastupljena podela PCI je prema mehanizmu nastanka na ishemijski i hemoragični tip.

Uzroci

Isti tipovi moždanih udara prema mehanizmu nastanka, javljaju se kod odraslih, ali se razlikuju u uzrocima nastanka. Kod odraslih pacijenata sa moždanim udarom, uobičajeni faktori rizika su povezani sa načinom života, uključujući hipertenziju, dijabetes i aterosklerozu. Kod dece glavnim uzrocima se smatraju bolesti arterija, srčana bolest i protrombotski poremećaji. Ostali faktori rizika uključuju infekciju, bolest srpastih ćelija , akcidenti tokom porođaja, genetske ili metaboličke poremećaje.

Oporavak mozga posle moždanog inzulta

Postoje dva mehanizma, zajednički za decu i odrasle, kojima se ostvaruje oporavak nakon neuralnog oštećenja uzrokovanog cerebrovaskularnim inzultom — bihevioralna restitucija i kompenzacija. Bihevioralna restitucija je proces kojim se pacijenti vraćaju normalnim obrascima motoričke kontrole, odnosno u stanje pre inzulta. Kompenzacija je proces u kojem pacijenti usvajaju nove motoričke obrasce, kao zamenu za one koje više ne mogu ostvariti.

Oporavak dečjeg mozga nakon moždanog inzulta

Široko je prihvaćena pretpostavka da se mlađi mozgovi oporavljaju bolje od starijih.

U stručnoj literaturi, poređenjem dece sa populacijom odraslih osoba, nakon cerebrovaskularnog inzulta postoje oprečni dokazi o tome da li je bolji ishod oporavka kod dece. U kontekstu ove dileme, važno je naglasiti da se razlikuju obrasci i putanje oporavka između dece i odraslih. Specifičnost dečjeg mozga jeste povećan kapacitet za neuroplastičnost mozga, ali prekid neuronske mreže moždanim udarom može imati štetne posledice koje su specifične za nezreo mozak. Dugo prisutan stav po kome se dečji mozgovi nužno bolje oporavljaju u odnosu na populaciju odraslih je diskutabilan. Oprečni rezultati istraživanja još uvek nisu dala jasan odgovor. Kasna pojava motoričkog deficita tokom rasta deteta može prevideti posledice PCI. Istraživanje pacijenata sa moždanim inzultom u detinjstvu nakon 7 godina utvrdile su umerenu do tešku invalidnost kod 20% do 30% dece.

Klinička slika

se razlikuje kod perinatalnog i moždanog udara u detinjstvu.

Perinatalni inzult je često neprepoznat u akutnoj fazi, prepoznaje se u ranom detinjstvu ili kasnije i zato se zove se pretpostavljeni perinatalni inzult. Novorođenčad je bez motoričkih deficita, a motorička asimetrija (slabost, uglavnom ruke se uočava od 4.-6. meseca starosti deteta). Dakle, deca tokom prve godine života „stiču“ motoričke poremećaje, dok se kod odraslih u navedenom periodu postigne maksimalni nivo oporavka. Perinatalni inzult je vodeći uzrok hemiparetične dečje cerebralne paralize, a klinička slika cerebralne paralize iz navedenog razloga može predhoditi dijagnozi perinatalnog moždanog udara.

Moždani udar u detinjstvu ima veću stopu motoričkih deficita u odnosu na perinatalni inzult. Studije koje su pratile decu tokom dugogodišnjih perioda, dokazale su da je kod  44% do 66% dece perzistirala hemipareza.

Terapija

Dva su bitna razloga zbog kojih je rehabilitacija primarna terapija, kao tretman oporavka kod dece nakon PCI. Jedan je, kasno postavljena dijagnoza perinatalnog inzulta, kada je jedini terapijski pristup u cilju poboljšanja ishoda rehabilitacija. Drugi razlog je da se lečenje hiperakutnim rekanalizacionim terapijama retko ili ne primenjuje kod dece. U zavisnosti od stepena motoričkog deficita primenjuju se dečja pomagala za kretanje, vertikalizaciju, ortoze i sl.

      Hodalica Crocodile                                                          Hodalica Grillo

Rehabilitacije nakon PCI obuhvata primarno, primenu kinezi i radne terapije, koja se individualno dopunjuje hidro, elektro, termoterapijom. Savremena terapija uključuje neurorehabilitaciju robotikom, Constraint-Induced Movement Therapy (CIMT), neinvazivnu moždanu stimulaciju, aplikaciju botulin toksina u spastičnu muskulaturu.

Robotika i okruženja virtuelne stvarnosti su za decu zanimljivi, čime je olakšano njihovo učestvovanje i saradnja u procesu rehabilitacije. Brzo ih motiviše za aktivno učešće u izvođenju pokreta, koje simuliraju aktivnosti svakodnevnog života, uz vrlo bitnu povratnu spregu koja inkorporira vid, sluh, propriopercepciju. Do sada je poznato da primena robotike ne može zamijeniti uobičajene individualne tehnike vežbanja kod dece, ali je dokazano da doprinosi funkcionalnom oporavku.

Rehabilitacija deteta nakon PCI, treba da bude individualno prilagođena detetu i porodici, multidisciplinarna i usmerena na funkcionalne ciljeve u svim domenima zdravlja. Specifičnost rehabilitacije dece često se ogleda u učenju predhodno razvijenih motoričkih funkcija habilitacijom, uz usvajanje novih uzrastno očekivanih.