Uvod

Pacijenti sa simptomima cervikalnog sindroma su česti u ambulantama lekara fizijatara. Cervikalni sindrom je, pored lumbalnog, najčešći bolni sindrom u fizikalnoj medicini. Ovo oboljenje pogađa najproduktivniji deo populacije i praćeno je čestim odsustvovanjem sa posla uz, ne retko, trajno izmenjenu radnu sposobnost. Ono na taj način značajno utiče i na socijalno – ekonomsku sferu društva. Dijagnostički i terapijski problemi daju i medicinski značaj ovom sindromu.

Definicija

Cervikalni sindrom je skup simptoma i kliničkih znakova koji najčešće nastaju  na terenu degenerativno izmenjene vratne kičme uz praćenu iritaciju nervnih, vaskularnih i simpatičkih struktura dinamičkog vertebralnog segmenta.

Manifestuje se bolom, hipertonusom mišića vrata i ramenog pojasa, ograničenim pokretima i vegetativnim smetnjama u području glave i gornjih ekstremiteta.

Epidemiologija

• U opštoj populaciji, oko 2/3 svih osoba tokom života ima bol u vratnoj kičmi.
• Prevalenca je najveća u srednjem životnom dobu.

Etiologija i rizični faktori

Najčešći uzrok bola u vratnom delu kičme su degenerativne promene na intervertebralnim zglobovima, kostovertebralnim zglobovima, unkovertebralnim zglobovima i intervertebralnim diskusima. One započinju vrlo rano, već oko 30. godine života. Javljaju je na mestima najvećeg opterećenja kičme, tj. na prelazu dobro pokretljivog segmenta u drugi, manje pokretan (prelaz cervikalnog u torakalni deo).

Uzroci bola u vratnoj kičmi mogu biti i: povrede vratne kičme, reumatoidni artritis, ankilozirajući artritis, osteoporoza, koštane metastaze, fizička neaktivnost, profesionalna izloženost, nepravilan položaj tela, izloženost stresu, fibromijalgija, neuritisi, radikulopatije, mijelopatije, genetska predispozicija.

Anatomija vratne kičme

Cervikalni deo kičme je njen najpokretljiviji deo i u njemu su mogući pokreti oko frontalne, sagitalne i vertikalne osovine.

Fiziološka lordoza cervikalne kičme je uzrokovana uspravnim stavom čoveka i omogućuje da glava zadrži najfunkcionalniji položaj u prostoru.

U građi vratne kičme ključno mesto ima funkcionalna jedinica nazvana VERTEBRALNI DINAMIČKI SEGMENT (VDS).

VDS se sastoji iz 5 zglobova: 2 zadnja apofizarna, 2 lateralna unkovertebralna i jedne diskalne veze.

Specifičnost vratne kičme je i postojanje UNKOVERTEBRALNIH ZGLOBOVA  (C3-C7),koji predstavljaju čestu metu degenerativnih promena

• Karakteristična su prva dva pršljena: ATLAS i AXIS, koji odudaraju od standardne gradje ostalih pršljenova, omogućavajući vratnoj kičmi izuzetnu pokretljivost.

Vertebralne arterije su obmotane mrežom vlakana simpatikusa i prolazeći kroz vertebralne otvore transferzalnih nastvaka pršljena ostvaruju direktan kontakt sa koštanim strukturama vrata.

Uporedo sa degenerativnim promenama na disku (protruzija ili prolaps) koje imaju za posledicu nestabilnost VDS, razvijaju se i degenerativne promene na koštano – zglobnom aparatu vratne kičme u vidu artroze zglobova sa razvojem osteofita i kao i promene na ligamentarnom aparatu i mekim tkivima vrata

Klinička slika

Tipična klinička slika pacijenta sa cervikalnim sindromom karakteriše se prisustvom bolova i osetljivosti u mišićima zadnje strane vrata sa širenjem bola u potiljak, ramena ili paraskapularnu regiju.

Osetljivost mišića se javlja pri izvođenju jednog ili više pokreta, a glavobolja je uobičajen simptom.

Klinička slika može ići akutno, subakutno i hronično.

Simptomi su: specifični i nespecifični. Specifični su vezani za lezije pojedinih nervnih korenova. Nespecifični su: ograničeni pokreti, spazam mišića, palpatorna osetljivost i dr.

Obzirom na tačnu lokalizaciju i širenje bola kao i drugih simptoma cervikalni sindrom delimo na:

• CERVIKALNI SINDROM – SYNDOMA CERVICALE (LOKALIZOVANI)
• CERVIKOCEFALNI SINDROM – SYNDROMA CERVICOCEPHALE
• CERVIKOBRAHIJALNI SINDROM – SYNDROMA CERVICOBRACHIALE
• VERTEBROBAZIRALNI SINDROM – SYNDROMA VERTEBROBASILARE

Klinička slika CERVIKALNOG SINDROMA

Bol u srednjem delu vratne kičme koji se širi prema ramenima, lopaticama, i prednjem delu grudnog koša. Pacijenti se žale na ovakve bolove u vratu i ramenima uglavnom nakon zauzimanja nepovoljnog položaja, naglog i nekontrolisanog pokreta vrata ili rashladjenja.

Klinička slika CERVIKOCEFALNOG SINDROMA

• Bol u gornjem, zadnjem delu vrata
• Bol se širi ka slepoočnom i čeonom delu glave
• Šum u ušima ili smetnja ravnoteže
• Bol u području lica
• Zamagljen vid, dvoslike

• Najčešće nastaje kao posledica iritacije ili kompresije nervnih korenova C1-C3

• Jedan od bitnijih simptoma je i glavobolja različitih karaktera i intenziteta

Klinička slika CERVIKOBRAHIJALNOG SINDROMA

• Bol koji se širi u ramena i ruke
• Bol može biti izolovan ili se javljaju i parestezije u rukama, najčešće u prstima šake
• Tegobe su jače tokom noći, remete san
• Hipoestezije u dermatomima C4-C8. Poremećaj grube mišićne snage od hipotrofije do atrofije (najčešće mišići šake)
• Posledica je iritacije ili kompresije nervnih korenova C4-C8, najčešće zbog prolapsa i.v. diskusa, teških degenerativnih promena ili povreda

Klinička slika VERTEBROBAZILARNE INSUFICIJENCIJE

• Glabovobolje, praćene mučninama i povraćanjem
• Vrtoglavica
• Smetnje sa sluhom i vidom
• Smetnje gutanja
• Pseudoanginozni bolovi i druge vegetativne smetnje
• Simptomi lokalnog cervikalnog i/ili cervikorahijalnog sindroma
• Nastaje kao posledica iritacije zadnjeg cervikalnog simpatikusa čija vlakna mrežasto obmotavaju vertebralne arterije, izazivajući refleksne vaskularne poremećaje VB slivu
• Iritaciju najčešće izazivaju degenerativne promene na vratnoj kičmi: spondiloza (osteofiti), unkatroza, spondiloartroza. Ateroskleroza pogoršava simptome

Dijagnoza

• Dijagnostički proces uključuje preciznu anamnezu, fizikalni pregled, radiološku obradu i ostale dopunske dijagnostičke preglede prema potrebi.

• CT; NMR;  EMNG;  EEG;
• Neurološka obrada; Otoneurološka obrada;  Oftalmološka;  Kardiološka

Detaljno uzeta anamneza usmerava vrlo brzo ka uspostavljanju dijagnoze. Pored podataka vezanih za sam problem posebnu pažnju treba posvetiti i psihosocijalnoj anamnezi (radno okruženje, uslovi rada).

Fizikalni pregled

Inspekcija

• Posmatrati držanje glave i vrata, uočiti eventualne abnormalnosti i deformitete: tortikolis, smanjenu ili izravnatu fiziološku lordozu.

Palpacija

• Cervikalni i cervikocefalni sindrom: povišen tonus i bolnost paravertebralnih mišića i spinoznih nastvaka
• Cervikobrahijalni sindrom: oslabljena gruba mišićna snaga ruku, hipotrofija tenara i hipotenara

Ispitivanje pokretljivosti vratne kičme

Fleksija; Ekstenzija; Lateralna fleksija; Rotacija

Neurološki pregled

• Neohodan je kod sumnje na cervikalnu radikulopatiju
• Radikulopatija je najčešća na nivoima C5-C6 i C6-C7
• Slobost u rukama i atrofija sa segmentalnim gubitkom refleksa nalazi se kod kompresije nervnih korenova na izlazištu, dok pritisak na kičmenu moždinu uzrokuje hiperrefleksiju, povišen tonus, poremećaj osećaja na vibraciju i u nogama odgovor plantarne ekstenzije
• Nivo C5-C6: bol u trapezijusu i vrhu ramena, često se širi u palac, sa parestezijama i senzornim oštećenjima u istim arealima; slabost i sniženi refleksi u odgovarajućoj miotomskoj distribuciji
• Nivo C6-C7: bol u ramenu i aksili, sa iradijacijom u srednji prst, slabost i sniženi refleksi u odgovarajućoj miotomskoj distribuciji

Terapija

Cilj terapije:

• Otklanjanje bola
• Otklanjanje drugih simtoma
• Održavanje pokretljivosti
• Sprečavanje invalidnosti
• Poboljšanje kvaliteta života

Lečenje se deli na:

• Konzervativno (primenom medikamenata i fizikalne terapije uz informisanje i edukaciju bolesnika)
• Operativno (u teškim oblicima bolesti gde patološki supstrat tako komprimuje nerve ili vaskularne strukture vrata da zahteva hiruršku intervenciju)

Terpija u akutnom stadijumu bolesti

Medikamentna terapija:

• Analgetici; NSAIL;  Kortikosteroidi;  Miotonolitici;
• Vazodilatatori, regulatori kapilarne cirkulacije, simpatikolitici

Fizikalna terapija:

• Mirovanje i relaksacija vratne kičme što kraći period
• Kratkotrajna imobilizacija vratne kičme (Schantzova kragna)
• Trakcija vratne kičme
• Elektroterapija

• Fizikalna terapija u subakutnom i hroničnom stadijumu bolesti obuhvata mogućnost primene velikog broja fizikalnih procedura

Terpija u subakutnom i hroničnom stadijumu bolesti

Elektoterapija:

• Laseroterapija
• Termoterapija
• Manuelna masaža
• Kineziterapija: zauzima najvažnije mesto u terapiji cervikalnog sindroma. Ona obuhvata obuku bolesnika zaštitnim položajima i pokretima za vratni deo,sprovođenjem izometrijskih vežbi snage i vežbi sa otporom sa ciljem jačanja vratno ramene muskulature, aktivno istezanje ramene muskulature

Preporuke za pacijente

• Sprovodjenje fizikalnog tretmana 2 puta godišnje
• Naučene vežbe sprovoditi i u kućnim uslovima
• Održavati pravilnu posturu
• Izabrati jastuk koji podržava prirodnu lordozu vrata
• Izbegavanje spavanja na stomaku, jer je naporno za vrat
• Prilagoditi uslove rada i radnog mesta postojećem problemu
• Otkloniti stres

 Meki okovratnik

CerviLoc ograničava bolne pokrete I podržava  vratnu kičmu.Toplotni efekat dodatno relaksira vratnu kičmu.

Elastični  okovratnik osigurava blagu potporu vratnoj kičmi  u cilju rasterećenja i smanjenja bola.Jednodelna ortoza anatomski je oblikovana I pruža komfor pri nošenju u predelu brade I vrata.Jednostavno se postavlja I skida sistemom čičak trake.Pogodna za samostalnu upotrebu.

Philadelphia

Tvrdi okovratnik za stabilizaciju i rasterećenje cervikalne kičme

Philadelphia okovratnik sa trahealnim otvorom pruža čvrstu imobilizaciju vratne kičme.Anatomski je oblikovana, od laganog i prijatnog materijala , a ivice su anatomski oblikovane pa ne žuljaju bradu korisnika.Nošenjem Philadelphia okovratnika  se postiže pravilno pozicioniranje vrata  i korekcija  posture cervikalne kičme.Cilj je da se rasterete pritiska kičmeni pršljenovi,međupršljenski prostori i nervi.

SISSEL® Panicore – jastuk punjen prosom ili punjen pirom

prirodna potpora za vaš vratni deo kičme – precizno se prilagođava obliku glave i vrata koja omogućuje najbolju moguću potporu vratnom delu kičme

SISSEL®  – ortopedski jastuci

Jastuci izrađeni od pene koja olakšava pritisak, apsorbuju pritisak i premeštaju ga prema svojoj unutrašnjosti. Pena se polako prilagođava bilo kom obliku,a jastuci se preporučuju za slučajeve zdravstvenih problema sa mišićima osetljivim na pritisak.